Lohengrin

Richard Wagner    

(Duits)

(Essen 26-10-2002 / Aalto-Musiktheater Essen)

Libretto van Richard Wagner, naar traditionele bronnen.
Romantische opera in 3 aktes.
Plaats en tijd. Antwerpen, begin 10e eeuw 
Première. Weimar (Hoftheater) op 28-08-1850.              

Inhoud

Akte I
Aan de oever van de Schelde bij Antwerpen.
Vanwege de onrustige politieke situatie is Koning Heinrich van Duitsland naar Antwerpen gekomen om er Brabantse strijdkrachten te rekruteren. Hij neemt het woord Gott grüss Euch, liebe Männer von Brabant en vraagt hulp om samen de Hongaarse indringers verdrijven. Hij is geschrokken van de grote onrust die in het land heerst en vraagt Telramund, een Brabantse edelman, om uitleg. Telramund vertelt dat hij de taak heeft gekregen om voor Elsa en Gottfried te zorgen, de kinderen van de overleden Hertog. Hij vertelt in, Dank, König, dir dass du zu richten kamst, hoe toen hij op een dag alleen was met Elsa, Gottfried verdween.

Elsa wordt ervan beschuldigd hem te hebben vermoord om zo de Hertogelijke titel voor zichzelf te bemachtigen. Telramund zag daarom af van zijn recht om haar te huwen en trouwde in plaats daarvan met Ortrud, de dochter van Radboud, vorst van Friesland, en hij eist nu het Hertogdom op. De koning wil nu ook Elsa`s verhaal horen, maar ze kan hem over deze feiten geen bevredigende uitleg geven. Ze vertelt wel dat ze een droom had, waarin een ridder in een schitterend harnas haar te hulp kwam. Einsam in trüben Tagen. Heinrich belooft dat de ruzie opgelost zal worden door een tweegevecht tussen Telramund en welke man dan ook die Elsa wil redden. Maar er zijn geen kandidaten. Elsa knielt biddend neer, en plotseling verschijnt er een zwaan die een bootje trekt met daarin een ridder.

De ridder, Lohengrin, gehuld in harnas gaat aan wal en belooft Elsa voor haar te strijden, op voorwaarde dat zij hem nooit naar zijn naam of zijn oorsprong zal vragen. Wenn ich im Kampfe für dich siege.  Elsa gaat hiermee akkoord, en ze beloven elkaar hun liefde. De heraut kondigt de regels aan die bij het gevecht horen en de Koning vraagt in een gebed om Gods zegen. Königsgebet, Mein Herr und Gott, en de strijd begint. Lohengrin is de winnaar maar spaart barmhartig het leven van Telramund, opdat hij een kans zal krijgen om boete te kunnen doen.
Akte II
In de burcht van Antwerpen.
Telramund en Ortrud willen de macht weer in handen krijgen en proberen Elsa over te halen Lohengrin uit te vragen over zijn naam en afkomst. Zo kunnen zij wraak nemen. Als Elsa op haar balkon over haar geluk zingt in, Euch Lüften die mein Klagen smeekt Ortrud om medelijden. Elsa belooft haar te helpen. Ortrud roept de Heidense goden op om haar bij haar plannen te helpen. Entweih`te Götter.

Nog voor Ortrud met Elsa het kasteel ingaat, uit Ortrud op een sluwe manier haar twijfel over de betrouwbaarheid van Elsa`s kampioen. Volgens haar, kan hij weer net zo vlug weer verdwijnen als hij gekomen is. Elsa die medelijden met haar heeft, zegt haar dat zij nooit zal kunnen begrijpen dat liefde geen vragen kent. duet, Du Ärmste kannst wohl nie ermessen.
De volgende ochtend kondigt de bode aan dat Telramund in ballingschap moet en dat het Hertogdom Brabant nu geleid zal worden door de ridder, die nog diezelfde dag met Elsa zal huwen. Hierna zal de nieuwe heerser het leger aanvoeren op het slagveld. Telramund besluit hierop samen met enkele ontevreden edelmannen Lohengrin uit de weg te ruimen.

De bruiloft zal vol pracht en praal worden gevierd. Als Elsa naar de kathedraal komt om te trouwen, hoont Ortrud haar omdat zij niets weet over haar toekomstige echtgenoot en beweert dat hij een verrader is. Bij Lohengrin binnenkomst, vraagt Telramund naar zijn ware identiteit. Geeft hij die niet prijs dan zal hij beschuldigd worden van tovenarij. Lohengrin geeft geen antwoord en leidt zijn bruid, die ondertussen erg in de war is de kathedraal binnen. Nog vlak voor het binnengaan in de kerk biedt Telramund Elsa aan om die avond Lohengrin licht te verwonden, waardoor de betovering verbroken zal worden. Ortrud en Telramund geloven al in hun toekomstige triomf.
Akte III
Eerste toneel
Begeleidt door het bruidskoor Treurich geführt, gaat het bruidspaar de bruidskamer binnen. Als ze alleen samen zijn vinden Elsa en Lohengrin elkaar in hun liefde, duet Dass süsse Lied verhalt. Maar omdat zij haar echtgenoot niet bij zijn naam kan noemen is Elsa bedroefd. Zij dringt er steeds weer op aan dat hij zal vertellen wie hij werkelijk is. Lohengrin zegt haar dat zij ook de zoete geuren van de natuur kan inademen, zonder daarvan de namen te kennen, Atemst du nicht mit mir die süssen Düfte.  En als zij nog steeds niet tevreden is  pakt hij haar krachtiger aan. Höchstes Vertrau`n hast du mir schon zu danken.  Tijdens hun discussie, komen Telramund en zijn vrienden de kamer binnen, maar Lohengrin verijdelt de aanslag en doodt Telramund. Hij zegt Elsa dat hij haar vragen zal beantwoorden in de aanwezigheid van Heinrich en het volk, maar dat hun geluk dan wel voorgoed voorbij zal zijn.
Tweede toneel
Als de koning even later de Brabantse troepen verzameld langs de rivier, brengen de edelen de baar binnen met het lijk van Telramund, gevolgd door Elsa en daarna Lohengrin. Lohengrin zegt dat hij hen nu niet naar de overwinning kan leiden, omdat hij naar zijn eigen land moet terugkeren. Hij maakt bekend dat hij Lohengrin is, de zoon van Parsifal en de ridder van de Heilige Graal. In fernem Land, unnahbar Euren Schritten.  Deze ridders worden uitgezonden naar verre gebieden om er heldendaden te verrichten, maar als hun identiteit eenmaal bekend is, moeten zij terugkeren naar de Graal.

Elsa is wanhopig en heeft spijt over wat ze heeft gedaan. Ze smeekt hem te blijven, maar de witte zwaan met het bootje is weer in aantocht. Hij neemt afscheid van Elsa en zegt dat wanneer zij een jaar aan zijn zijde was gebleven de betovering van haar broer verbroken zou zijn, en waarna hij terug had kunnen keren. Lohengrin overhandigt Elsa een zwaard, een hoorn en een ring die zij aan haar broer Gottfried moet geven als hij ooit terugkeert. Trots vertelt Ortrud haar geheim gehouden triomf en zegt Elsa dat zij met haar magische krachten Gottfried heeft laten verdwijnen en veranderen in een zwaan. Als Lohengrin neerknielt om te bidden vliegt er een witte duif over de boot. De zwaan verandert in Gottfried, en Lohengrin roept hem uit tot de rechtmatige heerser van Brabant. Hij vaart weg in de boot, die nu voortgetrokken wordt door de graalduif. Elsa ziet hem vertrekken en zakt levenloos neer in haar broers armen.  

(Essen 26-10-2002 / Aalto-Musiktheater Essen)