Purcell - Henry Purcell

Henry Purcell p-t

componist


* Londen tussen 06 en 11-1659
† Westminster (Londen) 21-11-1695

Engelse componist van barokmuziek. Zijn werk wordt gezien als zeer belangrijk voor het barokrepertoire, en wordt nu nog dikwijls uitgevoerd en opgenomen. Hij stamde uit een familie van musici, en was koorknaap van de Chapel Royal ten tijde van de Restoration onder koning Charles II. Toen hij de baard in de keel kreeg kon hij niet in het jongenskoor blijven zingen, en werd  schatbewaarder van de koninklijke instrumenten en orgelstemmer. Hij kreeg les van kapitein Henry Cooke, de jong gestorven Pelham Humfrey en John Blow.

In 1679 / 1680 volgde hij John Blow op, die zijn post als organist van Westminster Abbey aan Purcell afstond. John Blow was tot het inzicht gekomen dat zijn leerling hem overtroffen had als organist van de Westminster Abby. (Een opmerkelijke benoeming voor iemand van zijn leeftijd). Zij hadden samen een levenslange vriendschapsband.

Het werk van Purcell vertoont een interessante versmelting van de oude Elizabethaanse koortraditie met nieuwe Italiaanse invloeden. Het vroegste werk dat van Purcell bekend is, is een lied, Sweet Tyraness, I now resign, dat hij rond zijn achtste gecomponeerd moet hebben. In de vroege periode bestaat zijn werk vooral uit religieuze anthems 1). Hierin toont hij een verbazingwekkende virtuositeit, en experimenteert hij met talloze speciale effecten. Als in de tekst bijvoorbeeld een woord als 'low' voorkomt, zet Purcell dit ook daadwerkelijk op een extreem lage noot, en vice versa met woorden als 'high'.

Naarmate Purcell meer toneelmuziek ging componeren, verminderden zijn anthems in aantal. Hij werd een geliefd componist van welkomstliederen voor vorstelijke personen en lofzangen (odes). De eerste, Welcome, Viceregent of the Mighty King, werd reeds geschrevenin 1680. In 1685 schreef hij een kroningsgezang My Heart is Inditing voor de kroning van Jaames II, en tijdens de kroning van Willem en Mary in 1689 bespeelde hij zelf het orgel . Hij maakte één volwaardige opera, Dido and Aeneas, en daarnaast nog vijf semi - opera's.

Deze werken worden nu nog maar zelden uitgevoerd, alleen Dido and Aeneas, vormt hierop een uitzondering. Ook componeerde Purcell een groot aantal vaak obscene drinkliederen (catches). Hiervan is Pox on you het beruchtst, met de beroemde winden - en boerarrangementen. In 1695, het jaar van zijn eigen dood, schreef hij nog een gezang voor de rouwdienst van Koningin Mary.

Purcells vriendschap met de grote dichter John Dryden leidde vaak tot buitengewoon indrukwekkende en vruchtbare samenwerkingen. Dryden leverde de tekst voor de patriottische semi - opera King Arthur, die ontelbare klassieke aria's opleverde en die ook nog eens ronduit hilarische scènes met bijtende satire bevat. De aria When I am Laid in Earth  uit Dido and Aeneas wordt altijd gespeeld bij de Engelse jaarlijkse nationale dodenherdenking. Er is hernieuwde belangstelling voor zijn verschillende Odes for Saint Cecilia's Day, zoals Welcome to all the Pleasures en Hail! Bright Cecilia, en zij worden tegenwoordig vaak uitgevoerd.

Ze vallen op door een sterk melancholische gemoedsstemming, afgewisseld met zwaar bombastische kooreffecten. Hail! Bright Cecilia bezit een voor die tijd uitgebreid aantal koperblazers en slagwerk. Ook introduceerde Purcell de trompet in het theater, het instrument dat voorheen enkel voor militaire muziek gebruikt werd. Vermeldenswaard zijn Purcells fantasia's, geschreven in een voor die tijd al ouderwets idioom dat teruggrijpt naar de full consort - stijl van William Lawes en John Coprario. Of de vedelfantasia's van Orlando Gibbons.

Purcell deed zelf geen poging deze werken uit te geven, wetende dat er geen publiek meer voor bestond. Wel was er veel belangstelling voor zijn Sonnata's of Three Parts en Sonnata's of Four Parts, die sterk de richting van de Italiaanse muziek opgingen. Met name Arcangelo Corelli bekritiseerde deze werken, die ook nog invloeden van de oude Engelse traditie vertoonden. Ook als klavecinist werd Purcell geëerd. Een bewijs hiervan is een in 1993 ontdekt manuscript met klavecimbel-lessen van de hand van Purcell en Giovanni Battista Draghi. Zelfs Händel, die nadat hij zich in Londen had gevestigd, in contact kwam met de muziek van Purcell (die toen al geruime tijd overleden was) had niets dan lof voor hem. Het werk van Purcell is gecatalogeerd door Zimmermann en heeft als volgnummer dus steeds een Z.

Na Purcells overlijden, op 36 - jarige leeftijd in 1695 te Londen, bundelde zijn weduwe, Frances Pieters, zijn populairste liederen en instrumentale stukken in de collectie Orfeus Britannicus, een bijnaam voor Purcell die al tijdens zijn leven gebruikt werd. (Na Purcell`s dood werd Blow weer organist van de Westminster Abbey tot zijn eigen dood in 1708. De twee liggen niet ver van elkaar begraven in Westminster Abbey, dichtbij het orgel dat ze zelf bespeeld hebben.)

 

1)  Anthems
Composities in de Engelse kerkmuziek voor koren, met of zonder solopartijen. Zij worden gezongen in de ochtend - en avonddiensten van de Anglicaanse kerk, de Morning Prayers en Evensongs. De term Anthem is afgeleid van het Griekse woord antifona. Zij werden vooral geschreven voor feestelijke gelegenheden en voor grote bezettingen. Bekend zijn de Coronation Anthems en Chandos Anthems van Händel, en van Henry Purcell de stukken geschreven voor verjaardagen en begrafenissen. (Funeral Anthems for Queen Mary)

opera

Dido and Aeneas
(Engels)
Libretto van Nahum Tate, naar het boek Aeneis van Vergilius
Romantische opera in 3 aktes
Plaats en tijd, Carthago, mytische tijd
Première. Londen op 30-04-1689.

semi - opera's

The Prophetess, or the History of Dioclesian,

King Arthur, or the British Worthy,

The Fairy Queen,

The Indian Queen en The Tempest, or the Enchanted Isle.


anthems

Belangrijke anthems uit de periode van de twintig jaar oude Purcell zijn

My Beloved Spake
(waarin hij vogelgezang nabootst).

The Bell Anthem
(met kerkklokimitaties, de kerstanthem)

Behold, I Bring you Glad Tidings
(kerstanthem)

Jehova
(erg archaïstisch)

Quam multi sunt hostes mei
(het bewijs dat hij de oude contrapuntische technieken van Thomas Tallis onder de knie te had)
I was Glad (voor de troonsbestijging van de dubbelmonarchie van William en Mary, na de Glorious Revolution, in 1689).
Tijdens de kroning van Willem en Mary in 1689 bespeelde hij zelf het orgel.

welkomstliederen

Voor vorstelijke personen en lofzangen (odes)
Welcome, Viceregent of the Mighty King, (de eerste) reeds in 1680 geschreven werd.

My Heart is Inditing
een kroningsgezang, geschreven in 1685 voor de kroning van James II.