Il Mondo della Luna

Il Mondo della Luna.png

Joseph Haydn 
 

(De wereld van de maan)

(Eindhoven 20-03-1999 / Stadsschouwburg / Opera Zuid)

Libretto van Carlo Goldini.
Opera buffo in 3 aktes.
Plaats en tijd. De maan 
Première. Eszterháza (nu Fertöd, Hongarije) (Operatheater) 03-08-1777 (waarschijnlijk).  

BUONAFEDE bas
ECCLITICO (verzonnen astroloog) tenor
LISETTA (kamermeisje van Buonafede) mezzosopraan
FLAMINIA (jongste dochter van Buonafede) sopraan
CLARICE (oudste dochter van Buonafede) sopraan
ERNESTO (ridder vriend van Buonafede) sopraan bariton
CECCO (bediende van Ernesto) tenor


Inhoud.

Akte I
Middernacht onder de sterrenhemel. Een terras , boven op het huis van Ecclitico. Ecclitico, die zich voordoet als sterrenwichelaar, heeft zich omringd door 4 volgelingen. Samen heffen zij een lofzang aan op de maan en zij scheppen op over de macht die zij bezitten om naïeve en armen van geest aan de kaak te stellen. Ecclitico is verliefd op Clarice. Zij is de oudste dochter van de rijke, maar onnozele, Buonafede. Zijn vriend Ernesto heeft op zijn beurt een oogje op de jongste dochter, Flaminia. En dan is daar ook nog Cecco, de dienaar van Ernesto die verliefd is op Lisetta, de dienares van Buonafede. De beide vrienden Ecclitico  en Ernesto zouden maar wat graag met de dochters willen trouwen, maar Buonafede wil daar niets van weten. Buonafede, oud en goedgelovig, komt binnen en vraagt of hij de telescoop mag gebruiken. Het instrument wordt klaargemaakt, waarna Buonafede het in gebruik neemt. Hij begint te vertellen wat hij ziet - een mooie vrouw die op dat moment een oude grijsaard liefkoost en een man die zijn vrouw slaat - . Als hij vertrekt geeft Buonafede zijn beurs aan Ecclitico. Alleen gebleven, zegt Ecclitico dat zijn interesse niet naar geld uitgaat, maar naar Clarice de dochter van Buonafede. Dan komt Ernesto binnen. Ecclitico vertelt de heren dat hij een list heeft verzonnen, om hun wensen (trouwen met de meisjes waarop zij verliefd zijn) te vervullen. Maar voor zijn plan moet wel betaald worden. Ernesto gaat akkoord, maar Cecco heeft zo zijn bedenkingen. In een kamer in het huis van Buonafede vragen Clarice en Flaminia aan Lisetta, Buonafede's kamermeisje, of zij mooie verhalen wil vertellen over de maan. Samen komen zij tot het besluit dat ze niet langer willen leven onder de tirannie de van hun vader. Zij willen trouwen om zo meer vrijheid te krijgen. Als Buonafede binnen komt en hoort waarover de meisjes praten, wijst hij hen terecht. Even daarna komt ook Ecclitico binnen met groot nieuws. De Keizer van de maan heeft hem uitgenodigd en hij zal vertrekken met behulp van een magische drank. Hij komt afscheid van hen nemen, zogenaamd omdat hij een reis gaat maken naar…..de maan. Buonafede raakt in vuur en vlam en wil met hem mee. Ecclitico geeft hem een deel van de toverdrank, in werkelijkheid slechts een slaapdrankje, en Buonafede valt in diepe slaap.
Akte II
Buonafede wordt afgevoerd naar de tuin, die is omgebouwd tot maan.
Hij wordt wakker, terwijl prachtige muziek hem in een diepe trance brengt en om hem heen worden dansen uitgevoerd. Hij wordt er op voorbereid de Keizer van de maan te ontmoeten, die eigenlijk een verklede bediende is. Maar Buonafede is bezorgd: waar zijn zijn dochters en zijn dienares? Ecclitico kondigt hun komst aan. Een mars begeleidt de binnenkomst van Cecco,  verkleed als Keizer van de maan, en de twee dochters worden later ontboden bij de Keizer, met het verzoek om te trouwen met Ecclitico en Ernesto. Maar voor zichzelf eist de Keizer Lisetta op. Ecclitico brengt Lisetta binnen, geblinddoekt en laat haar plaats nemen naast Buonafede, die haar probeert het hof te maken. Maar Cecco kroont Lisetta tot Keizerin van de maan, ondanks de protesten van Buonafede. Begeleidt door balletmuziek komen Clarice en Flaminia op een vliegende wagen binnen. Cecco vertrouwt Flaminia aan Ernesto toe en Clarice aan Ecclitico. De huwelijksinzegening van de Keizer is begonnen. Door deze list is Buonafide gedwongen zijn dochters aan Ecclitico en Ernesto te geven. Op het einde realiseert hij zich wat er gebeurd is maar dan is het te laat.
Akte III
Een zaal in het huis van Ecclitico.
Als Eccliticoen Ernesto tijdens de ceremonie, de sleutel van de schatkist ontfutselen van Buonafede, wordt de situatie aan de arme man uitgelegd en als prijs voor zijn vrijlating verlangen Ecclitico en Ernesto de bruidsschat van zijn dochters. Buonafede vergeet zijn woede en willigt alle eisen is, omdat hij graag wil handelen zoals het naar zijn idee op de goede maan gebruikelijk is.  


(Eindhoven 20-03-1999 / Stadsschouwburg / Opera Zuid)

DAVID JONES dirigent
CALIXTO BIEITO regie
ALFONS FLORES decor 
MERCE PALOMA  kleding
XAVIER CLOT licht
Bezetting  
ENRIC SERRA  (bariton)
JAMIE MACDOUGALL  tenor
XENIA MEIJER Ernesto, vriend van Buonafede (sopraan)
HENRY MOSS Cecco, bediende van Ernesto (tenor)
ADELE EIKENES sopraan
HELEN WILLIAMS Flamina (sopraan)
CLAIRE BRADSHAW mezzosopraan
   

Het libretto van Il Mondo della Luna is van de hand van Carlo Goldoni, één van de bekendste toneelschrijvers en librettisten van de achttiende eeuw. Haydn had al eerder opera's geschreven op libretti van Goldoni. Dat waren Lo speziale (1768) en Le pescatrici (1769). Goldoni's oorspronkelijke versie van Il mondo della luna was bestemd voor zijn toenmalige partner, Baldessare Galuppi, die het in 1750 op muziek zette. Het was kennelijk een populair onderwerp, want daarna hebben ook Nicolà Piccini (Napels, 1762), Florian Leopold Gassmann (Venetië, 1762), Giovanni Paisiello (Napels, 1773) en Gennaro Astaritta (Venetië, 1775) een Il mondo della Luna gecomponeerd. Hoe Haydn ertoe kwam om dit libretto te gebruiken is niet zeker. Een mogelijkheid is dat de tenor Karl Friberth daarbij een rol heeft gespeeld. In 1775 had Friberth het libretto voor L'incontro improvisso in elkaar gezet op basis van een tekst van Dancourt die Christoff Willibald von Gluck al gebruikt had voor zijn Le Pélerins de la Mecque. Friberth had, voordat hij in 1759 bij de Esterházy's in dienst kwam, met Gassmann gewerkt.