Faust

Faust.jpg

Charles Gounod


(Keulen 03-06-1994 / Bühnen der Stadt Köln)

(Essen 28-05-2000 / Aalto-Musiktheater Essen)

(Luik 22-04-2006 / Opéra Royal De Wallonie)  

Libretto van Jules Barbier en Michel Carré.
Opera in 5 aktes.
Plaats en tijd. Duitsland, 16e eeuw, (kleine stad)
Première. Parijs, (Théâtre-Lyrique) op 19-03-1859.  

FAUST (dokter)tenor
MEPHISTOPHELESbas / bariton
VALENTIN  (soldaat  / broer van Marguérite)bariton
MARGUERITE  (zijn zuster)sopraan
MARTHE SCHWERTLEIN (buurvrouw van  Marguérite)alt
WAGNER (soldaat)bariton / bas
SIEBEL (jongen, verliefd op Marguérite)mezzosopraan soms tenor (dugazon / soubrette)


Inhoud  

De oude Faust twijfelt aan de zin van zijn wetenschappelijke kennis, en van zijn leven. Hij verkoopt zich aan de hel, in ruil voor jeugd. Hij wil geluk vinden in de liefde en sleurt hierdoor een meisje mee in het verderf en doodt haar broer. De sterke knappe Faust is niet in staat zijn ziel te redden. Marguérite weet zich ondanks haar jeugd en onwetendheid te redden.
Akte I  
De studeerkamer van Faust.
De filosoof is alleen en zit aan zijn werktafel waarop een opengeslagen boek ligt. De dag breekt aan. Faust heeft de moed opgegeven. Hij is oud en zijn zoeken naar de waarheid heeft hem niets opgeleverd. Hij schenkt zich een gifdrank in en brengt een dronk uit op zijn laatste dag Salut, o mon dernier matin. Zijn aandacht wordt getrokken door stemmen van landlieden die naar hun werk gaan. Hij vervloekt het leven en de ouderdom en roept Satan te hulp. Deze staat, plotseling naast hem, gekleed in het rood, als een elegante cavalier. Hij spreekt tegen Faust op licht sarcastische toon en vraagt hem waarmee hij van dienst kan zijn. Faust wenst noch rijkdom, macht of roem, maar het kostbaarste wat er bestaat: jeugd. duet. A moi les plaisirs. Dat is mogelijk zegt Méphistophélès, de verleider. De oude filosoof hoeft slechts zijn pen in zijn eigen bloed te dopen en te tekenen voor de overgave van zijn ziel aan de duivel. Faust aarzelt. Met een enkel gebaar roept Méphistophélès het visioen op van Marguérite, die aan haar spinnewiel zit. 'O merveille` roept Faust uit en terstond ondertekent hij het document. Faust drinkt nu, in plaats van zijn gifdrank, een beker die  Méphistophélès hem aanbiedt.
Het decor verdwijnt.
De kleren van Faust als filosoof vallen van hem af, zijn grijze baard en alle tekenen van de ouderdom vervagen. In de plaats van de oude geleerde, die het leven moe was, verschijnt een onversaagde jongeman, belust op avontuur. Faust en Méphistophélès zingen een onstuimig duo A moi les plaisirs.
Akte II  
Kermis op het plein van de stad.
Koorscènes schilderen de bedrijvigheid, in het bijzonder voor de herberg. Studenten, soldaten, jonge meisjes, matrones en vooral de oude mannetjes zijn hierin meesterlijk gekarakteriseerd. Twee figuren maken zich uit de menigte los. Het is de jonge  soldaat Valentin, die de stad moet verlaten om ten strijde te gaan, en zijn vriend Siebel. Hij vraagt Siebel, die van zijn zus houdt voor Marguérite te zorgen. Valentin kijkt met aandacht naar een medaillon dat zijn zuster hem als amulet heeft meegegeven en zingt de aria. Avant de quitter ces lieux1)  Wagner klimt op een tafel en begint het " lied van de rat " te zingen. Na enige regels wordt hij onderbroken door de plotselinge verschijning van Méphistophélès, die na een paar opmerkingen het lied van Het Gouden Kalf zingt.  Le veau d'or est toujours debout een cynisch commentaar op de mensen die Mammon dienen en daar een cultus van maken. Méphistophélès leest de toekomst uit de hand van enkele omstanders.
Wagner zal sneuvelen. Siebel zal geen bloem kunnen aanraken zonder dat deze verlept en Valentin zal sterven door de hand van iemand die hij niet zal noemen. De geschonken wijn bevalt  Méphistophélès niet. Hij slaat met zijn zwaard op het tonnetje dat als uithangbord van de herberg dient en daaruit stroomt nu wijn in de bokalen. Hiermee brengt hij een toost uit op Marguérite. Dit gebaar wekt de toorn op van Valentin en dat leidt tot de `scène met de degens'. Valentin valt zijn tegenstander aan maar het lemmet van zijn degen breekt zodra het binnen de magische cirkel rond Méphistophélès komt. Valentin begrijpt ineens wie zijn tegenstander is, neemt de twee uiteinden van de gebroken degen, vormt daar een kruis mee als afweer tegen Méphistophélès, die voor het kruis terugdeinst en verdwijnt. Valentin en zijn mannen zingen een galmend koor.  Puisque tu brises le fer.
De menigte verzamelt zich voor de kermisdans, de ' wals van Faust ', beroemd over de hele wereld, die de finale van de akte inluidt. Méphistophélès komt op samen met Faust. Marguérite komt langs, met in haar hand een kerkboek: Ze komt uit de kerk en is op weg naar huis. Siebel probeert met haar mee te gaan maar telkens als hij dichterbij komt, stuit hij op Méphistophélès, die hem grijnzend verwijdert. Intussen is Faust naar Marguérite gegaan. Ze wisselen enkele woorden en hij biedt haar zijn arm aan om haar door de menigte te leiden, maar zij weigert dat met enige schroom. (Het is een korte episode die verrukkelijk melodieus is).
De woorden van Marguérite, waaruit blijkt hoe bescheiden zij is demoiselle, ni belle laten toch doorschemeren dat zij niet geheel ongevoelig is voor de attenties van de knappe vreemdeling. Marguérite verlaat het toneel en de wals wordt hervat, Valons toujours! 
Akte III  
De tuin bij het huis van Marguérite.
Siebel heeft een boeket geplukt en met veel charme zingt hij de aria. Faites-lui mes aveux, maar elke bloem die hij aanraakt verlept onmiddellijk. Hij weet hier raad op. Hij doopt zijn vingers in een wijwaterbakje en hierdoor is de betovering verbroken. Hij legt zijn boeket op de stoep en ontmoet bij het weggaan Faust en Méphistophélès en zegt hen dat hij morgen de geschiedenis aan Marguérite zal vertellen. Méphistophélès vindt dat Faust een geschenk naast de bloemen moet plaatsen en gaat weg om dit te halen. Intussen zingt Faust bij het huis van Marguérite zijn grote aria. Salut, demeure chaste et pure. Méphistophélès  komt terug met een kistje juwelen dat naast Siebels boeket geplaatst wordt. Beiden verstoppen zich en kijken toe hoe Marguérite naar buiten komt. Zij ziet de twee geschenken niet direct en zingt een ballade. Il était un Roi de Thulé, terwijl haar gedachten bij de ontmoeting met de onbekende knappe cavalier zijn.
Plotseling ontdekt zij Siebels bloemen, en daarna het kistje, waarvan zij niets begrijpt. Zij opent het. De schat aan juwelen beneemt haar de adem. Ze vindt dat er geen kwaad in steekt enkele sieraden aan te doen om te zien hoe ze haar staan. Zij bekijkt zich in de spiegel en is tevreden met haar spiegelbeeld. Hierop zingt zij de briljante aria. Ah, je ris, de me voir si belle en ce miroir.
De buurvrouw Marthe Schwertlein, die een bezoek komt brengen, zegt haar dat die juwelen een geschenk zijn van een onbekende aanbidder en direct daarop maken Méphistophélès en Faust hun entree. De eerste vertelt Martha dat haar man gesneuveld is en betuigt  haar zijn medeleven. Faust krijgt daardoor de gelegenheid Marguérite het hof te maken en haar vertrouwen te winnen.
Akte IV  
Eerste toneel
In Marguérites kamer.
Faust heeft haar, na een korte liefdesaffaire verlaten. Zij heeft een kind van hem gekregen en zij wordt nu door haar vriendinnen nagewezen. De enige vriend die Marguérite nog bezoekt is Siebel.
Tweede toneel.
In de kerk.
Marguérite zoekt hier tevergeefs troost, want de verschijning van Méphistophélès verhindert haar te bidden. Méphistophélès maakt haar verwijten. Ten slotte valt zij in onmacht.
Derde toneel.
De straat voor het huis van Marguérite.
De soldaten komen van hun veldtocht thuis, op de klanken van het beroemde soldatenkoor. Gloire immortelle de nos aïeux. Ook Valentin is behouden teruggekeerd en zegt Siebel dat zijn zuster thuis wacht om hem te verwelkomen. Siebel wil hem niet naar binnen laten gaan, maar wordt opzij geschoven. Faust en Méphistophélès komen op. De eerste wil Marguérite nog eenmaal spreken, hoewel Méphistophélès vindt dat de affaire lang genoeg geduurd heeft. Hij zingt een sarcastische serenade, vol beledigende toespelingen. Vous qui faites l'endormie.
Valentin stormt het huis uit en wenst voldoening. Hij werpt de talisman van zijn zuster weg en duelleert met Faust. Méphistophélès echter pareert zijn slagen waardoor Faust de kans krijgt hem dodelijk te verwonden trio. Que voulez-vous, messieurs? Faust en Méphistophélès vluchten en de toeschietende buren vinden de dodelijk gewonde Valentin op straat. Ook Marguérite is naar buiten gekomen, maar Valentin verstoot en vervloekt haar. Hij sterft, en in de laatste zes maten van deze scène laat Gounod duidelijk uitkomen dat de schok Marguérite van het verstand beroofd heeft.
Akte V  
Eerste toneel
De Walpurgisnacht op de Brocken. (Heidens, voorchristelijk feest) (Deze scène componeerde Gounod speciaal voor de opvoering in de Opéra van 1869)
Op de heksensabbat richt Méphistophélès een bacchanaal aan, en toont Faust in een groot ballet een aantal beroemde courtisanes uit de oudheid. 2) 
Faust ziet een visioen van de ter dood veroordeelde  Marguérite, en eist van Méphistophélès dat hij hem naar haar toe zal brengen en haar zal redden.
Tweede toneel
De gevangenis waar Marguérite haar terechtstelling afwacht.
Zij is ervan beschuldigd haar pasgeboren kind te hebben gedood. In een hartstochtelijk duet probeert Faust vergeefs haar te bewegen met hem te vluchten. Haar geest is verzwakt, en zij herkent Faust pas later. Dan herinnert zij zich hun eerste ontmoeting en hun gesprek in de tuin. Méphistophélès komt plotseling binnengestormd met de tijding dat de dag aanbreekt en dat er geen tijd te verliezen is. Marguérite  herkent in hem de duivel en deinst voor hem terug. Zij vraagt om hemelse bescherming trio. Anges purs, anges radieux en sterft. De opera eindigt met een apotheose van Marguérite. Haar ziel gaat naar de hemel. 3)

1) In de Parijse Opéra wordt deze aria nooit opgevoerd. Gounod componeerde de aria in 1864 voor een Engelse opvoering in  "Her Majesty's Theatre " in Londen, waar Sir Charles Santley een extra aria voor  Valentin  wenste. De Engelse tekst luidt  `Even bravest heart`. Zowel in Duitsland als Italië is deze aria ingeburgerd en wordt daarom doorgaans in het Italiaans gezongen Dio possente. De enige plaatsen waar men de aria in het Frans hoorde waren, de Metropolitan, Amsterdam en Covent Garden. Er wordt gezegd dat Gounod de aria niet zelf schreef, maar dat iemand anders haar samenstelde op een melodie uit het voorspel. Over deze kwestie zijn zelfs vinnige processen gevoerd. 
2)
Er zijn jaren geleden stemmen opgegaan die beweren dat dit ballet, dat inderdaad een heel andere stijl heeft dan de andere dansscènes in dit werk en in de anderen van Gounod, niet door Gounod is gecomponeerd, maar door niemand anders dan (*Léo Delibes )  
3)
Het is karakteristiek voor Gounod dat hij voor deze apotheose dezelfde melodie gebruikt die op het einde van de derde akte haar hartstocht voor Faust uitdrukte. Over Fausts lot blijft men in het onzekere. De oplossing ligt in handen van de regisseur. Hij kan Faust door Méphistophélès laten meeslepen naar de hel (à la Berlioz) of hem op zijn knieën laten vallen en zijn ziel laten redden. Meestal wordt voor het eerste alternatief gekozen.


 

(Keulen 03-06-1994 / Bühnen der Stadt Köln)    


(Essen 28-05-2000 / Aalto-Musiktheater Essen)

PATRIK RINGBORGdirigent
MICHAEL SCHULZregie
MICHAEL SCOTTdecor
HARTMUT LITZINGERlicht
INA WRAGGEtoneelregie
ALEXANDER  EBERLEkoor
bezetting 
PHILIP  DOGHANoude Faust (tenor)
THOMAS PIFFKAjonge Faust
ALMAS  SVILPAMéphistophélès (bas/bariton)
CHRISTOPHER KAPSCHMéphistophélès-pop (bas/bariton)
HEIKO  TRINSINGERValentin, soldaat (bariton)
ANDREAS  BARONNERWagner (bas/bariton)
ZSUZSANNA BAZSINKAMarguérite (sopraan)
MARIE-HELEN JOELSiebel (sopraan)
MARGARITA  TURNERMarthe (alt)


(Luik 22-04-2006/Opéra Royal De Wallonie)  

JEAN - PIERRE HAECKdirigent
PAUL- EMILE FOURNYregie
POPPI RANCHETTIdécor
VÉRONIQUE BELLONEkleding
JACQUES CHATELETlicht
EDOUARD RASQUINkoor
bezetting 
JIANYI ZHANGFaust (tenor)
HARRY PEETERSMéphistophélès (bas/bariton)
ROGER JOAKIMValentin, soldaat (bariton)
LÊONARD GRAUSWagner (bas/bariton)
GUYLAINE GIBARDMarguérite (sopraan)
CAROLINE FÈVRESiebel (sopraan)
CHRISTINE SOLHOSSEMarthe (alt)